Trauma’s, onbekendheid met zorgsysteem en zelfzorg

Mantelzorgers cijferen zichzelf weg en zijn meer bezig met het welbevinden van hun naaste dan met hun eigen gezondheid. Zorg voor henzelf vragen ze heel laat of helemaal niet. Dit speelt bij alle mantelzorgers en binnen de Indische en Molukse gemeenschap nog meer, vanwege migratie en het oorlogsverleden.

De rol van trauma

Trauma’s door de oorlog en migratie loopt als een rode draad door de geschiedenis van de Indische en Molukse gemeenschap.

Een probleem waar veel mantelzorgers mee te maken krijgen is de zwijgcultuur.

Ouders willen de volgende generaties niet belasten, maar hierdoor kan het trauma juist worden overgedragen op de volgende generatie. Zeker bij de 2^e generatie leeft het (onbewuste) gevoel iets ‘goed te willen maken’. Dit uit zich in het verlenen van mantelzorg zonder grenzen en het zichzelf volledig wegcijferen.

Wanneer ouders last krijgen van dementie vertellen zij vaak over de oorlog en wat zij daar hebben meegemaakt. Mantelzorgers worden volledig overspoeld door deze verhalen, omdat het voor hen nieuw is en de verhalen heftig. En dit komt boven op de alledaagse zorg, die al zwaar is.

“Mijn zusje was, net als ik,  mantelzorger van mijn moeder. Mijn moeder heeft ervaringen gedeeld met haar die ze niet met al haar kinderen heeft gedeeld. Onze moeder is nu al meer dan een jaar overleden en ik merk dat zij er nog steeds last van heeft. Ze is in behandeling bij de praktijkondersteuner en die geeft haar wel advies. Maar het helpt niet. Als er wordt gezegd dat ze tijd voor haar zelf moet nemen, denkt ze: “Hoezo? Ik moet toch werken en geld verdienen om alles te kunnen betalen?” Niks doen zit er niet in, zeker niet wandelen.” – een mantelzorger

Welke ondersteuning kun je bieden?

Dit vraagt om specifieke ondersteuning. Enerzijds zodat ze hun ouders met dementie kunnen ondersteunen en anderzijds om zelf om te leren gaan met hun eigen familiegeschiedenis. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden: zoals via familie-opstellingen, trauma sensitieve yoga, of gespecialiseerde traumabehandeling van ARQ Centrum ’45.

Geef hierover voorlichting aan mantelzorgers. Vraag ook, wanneer dat past, naar het oorlogsverleden van hun ouders. Vraag of daar aandacht voor is geweest en of zij daar misschien zelf wat mee willen doen. Eventueel kan je al doorverwijzen naar maatschappelijk werkers van het Nederlandse Veteranen Instituut.

Download de wegwijzer Liefdevolle Plicht

Niet tot last willen zijn, maar wel indirect verplicht

In de Indische en Molukse cultuur wordt veel indirect benoemd en zijn er onuitgesproken verwachtingen. De oudere generatie wil de jongere generatie niet tot last zijn, dat is de norm. De zorg moet als het ware van nature opgepakt worden. Zodra het onderwerp van gesprek wordt, dan is het niet meer wenselijk.

Kortom: de mantelzorg wordt wel indirect verplicht, maar mag niet expliciet besproken worden.

Welke ondersteuning kun je bieden?

Dit vraagt rust, aandacht, vertrouwen om te horen wat nodig is. En dus ook hoe je de mantelzorgers kunt ondersteunen. Bij het vertrouwen opbouwen hoort ook het herhalen van welke zorg en ondersteuning mogelijk is, wat jij zelf kunt bieden en wat niet. Hier past ook aandacht voor een gesprek tussen broers en zussen om te kijken hoe de zorg gedeeld kan worden. Maak hiervoor bijvoorbeeld gebruik van Het Familiegesprek of probeer evaluatiemomenten in te plannen waarin je een taakverdeling of rooster kunt bespreken met elkaar.

Onbekend met het zorgsysteem

Lang niet iedereen is even vertrouwd met het zorgsysteem en de mogelijkheden en onmogelijkheden die er zijn. Bij de Indische en Molukse gemeenschap wordt dit nog versterkt door de culturele norm de zorg zelf te willen verlenen en in sommige gevallen een diepgeworteld wantrouwen.

Welke ondersteuning kun je bieden?

Geef informatie en benoem het met enige regelmaat. Wanneer iemand niet geneigd is om  hulp te vragen, kost het vaak tijd voordat doordringt dat het mag, kan en zelfs goed is om dit te doen.

Geef hierbij concrete voorbeelden zodat men erover kan nadenken. Bijvoorbeeld: ‘als u de persoonlijke verzorging uit handen geeft, dan heeft u meer tijd om samen leuke dingen te doen. Zoals samen ontbijten en kletsen.’

Wees ook eerlijk en duidelijk, juist ook als je iets niet kunt: ‘Ik kan U niet helpen daarmee, maar wel met…’. Verwijs door naar personen of organisaties die wel verder kunnen helpen.

Zelfzorg

Mantelzorg wordt verleend vanuit liefde en ook vanuit verplichting. Deze combinatie maakt vaak dat de mantelzorger zichzelf uit het oog verliest. Toch is het belangrijk om het gesprek met de mantelzorger aan te gaan over zijn of haar eigen gezondheid.

Welke ondersteuning kun je bieden?

Het is vaak een lastige boodschap om te horen: pas als je goed voor jezelf zorgt, kan je goed voor iemand anders zorgen. Toch blijft het waar en loont het de moeite om dit keer op keer te herhalen.

Een andere benadering is om te vragen: ‘Wat zou jij doen als iemand anders in jouw schoenen stond?’. Dit verschuivende perspectief helpt de mantelzorger soms om op een andere manier naar zichzelf te kijken.

Een heel confronterende manier is het benoemen van zelfverwaarlozing als je niet goed voor jezelf zorgt. Deze confrontatie kan werken, maar alleen als er al een stevige vertrouwensband aanwezig is.

Ga naar de Liefdevolle Plicht homepage